ไขทุกข้อสงสัยเกี่ยวกับการ์ตูนลิขสิทธิ์

หลายคนคงเคยได้ยินเกี่ยวกับเรื่องของลิขสิทธิ์ (Copyright) ที่มีข้อเกี่ยวข้องทางกฎหมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งการ์ตูนลิขสิทธิ์ต่างๆ ที่ถึงแม้จะน่ารักน่าเอ็นดูจนอยากจะได้มาครอบครองขนาดไหน แต่ถ้าวิธีการที่ใช้ครอบครองไม่ถูกต้องแล้วล่ะก็ แน่นอนว่าจะกลายเป็นประเด็นในเรื่องของการละเมิดลิขสิทธิ์การ์ตูนนั้นทันที 

ในบทความนี้เราเลยจะพามาดูทุกข้อสงสัยที่เกี่ยวกับเรื่องของตัวการ์ตูนลิขสิทธิ์ว่าแท้จริงแล้วมีความหมายว่าอย่างไรใครสามารถเป็นเจ้าของได้บ้าง รวมถึงการเช็คลิขสิทธิ์การ์ตูนและวิธีการที่จะได้เป็นเจ้าของรูปการ์ตูนลิขสิทธิ์นั้นต้องทำอย่างไร? ถ้าพร้อมแล้ว ตามมาดูกันเลย…

การ์ตูนลิขสิทธิ์คืออะไร?

คาแรกเตอร์หรือลายการ์ตูนลิขสิทธิ์นั้นแท้จริงแล้ว ลิขสิทธิ์จะเกิดขึ้นทันทีที่เจ้าของผลงานทำการสร้างผลงานชิ้นนั้นๆ ขึ้นมาแม้จะยังไม่ได้จดลิขสิทธิ์อย่างเป็นทางการ โดยตามกฎหมายไทยแล้วผลงานที่เป็นทรัพย์สินจะคุ้มครองผลงานทันที่ที่สร้างสรรค์ผลงาน โดยไม่ต้องขึ้นทะเบียนอย่างเป็นทางการ รวมไปถึงการ์ตูนลิขสิทธิ์ที่อยู่ในหมวดของ “งานศิลปกรรม” 

ดังนั้นถ้าหากใครที่เห็นลายการ์ตูนน่ารักๆ และต้องการนำมาครอบครองหรือสร้างสรรค์เป็นผลิตภัณฑ์ทางการค้าล่ะก็ แน่นอนว่าจะต้องมีการดำเนินการขอซื้อ Character Licensing หรือการขออนุญาตจากเจ้าของผลงานเพื่อขอใช้สิทธิ์ในผลงานนั้น ตามเงื่อนไขที่ตกลงไว้ ตัวอย่างเช่น การนำตัวการ์ตูนลิขสิทธิ์มาพิมพ์เป็นลายหมอนหรือลายบนแก้วน้ำ เพื่อสร้างมูลค่าให้กับสินค้า และเพิ่มยอดขาย เป็นต้น

การ์ตูนติดลิขสิทธิ์มีอะไรบ้าง?

คราวนี้ลองมาดูกันบ้างว่าลายการ์ตูนลิขสิทธิ์ที่พบเห็นอยู่บ่อยๆ นั้นมีอะไรบ้าง

Sanrio

Sanrio (ซานริโอ้) เป็นบริษัทในประเทศญี่ปุ่น ที่ทำธุรกิจเกี่ยวกับการออกแบบ และให้ลิขสิทธิ์การ์ตูนมากมาย โดยเป็นบริษัทยักษ์ใหญ่ของโลกที่มีธุรกิจหลากหลาย ทั้งในการถือลิขสิทธิ์ตัวการ์ตูนของตัวเอง การออกแบบผลิตภัณฑ์ต่างๆ ที่ใช้การ์ตูนตัวเองเป็นสื่อ โดยตัวการ์ตูนยอดนิยมขวัญใจเด็กๆ นั้นได้แก่ Hello Kitty, My Melody, Little Twin Star,Bad Badtz-Maru, KeroKeroKeroppi และอื่นๆ อีกมากมาย

Marvel

แน่นอนว่าไม่มีใครไม่รู้จักจักรวาล Marvel อย่างแน่นอน! โดยเฉพาะอย่างยิ่ง The Avenger ที่นอกจากจะมีหนังมหากาพย์อันยิ่งใหญ่หลายภาคต่อเนื่องแล้ว คาร์แรกเตอร์จากในหนังที่เป็นซูเปอร์ฮีโร่ต่างๆ ก็ได้กลายมาเป็นขวัญใจทั้งเด็ก และผู้ใหญ่ จนมีการนำมาทำเป็น Marvel Comics และไม่ใช่แค่การตีพิมพ์เป็นหนังสือการ์ตูนยอดนิยมเพียงเท่านั้น แต่ยังมีการนำเอาคาร์แรกเตอร์เด่นๆ เหล่านั้นมาทำเป็นตัวการ์ตูนบนสินค้าต่างๆ มากมาย อาทิ Spiderman, Iron Man, Thor, Hulk, Groot เป็นต้น

Cartoon Network

ช่องการ์ตูนลิขสิทธิ์ส่งตรงจากสหรัฐอเมริกา และได้รับความนิยมไปทั่วโลก โดยเป็นช่องการ์ตูนที่ปล่อยความบันเทิงจัดเต็มตลอด 24 ชั่วโมง และยังมีคาร์แรกเตอร์การ์ตูนเด่นๆ น่ารักๆ มากมายจนถึงขนาดที่ความโด่งดังนั้นได้กลายมาเป็นผลิตภัณฑ์ทางการค้าที่ส่งออกไปรอบโลก รวมไปถึงสวนสนุกที่แม้แต่ในประเทศไทยเองยังเคยได้มีการซื้อลิขสิทธิ์การ์ตูนมาสร้างเป็นสวนน้ำด้วยเช่นกัน โดยตัวการ์ตูนที่โดดเด่นก็มีทั้ง The PowerpuffGirls, Ed, Edd n Eddy, BEn10, SpongeBob, Tom and Jerry ฯลฯ

TACC

TACC คืออีกหนึ่งบริษัทการ์ตูนยักษ์ใหญ่จากแดนซากุระที่มีบริษัทตัวแทนลิขสิทธิ์การ์ตูนในประเทศไทย อย่าง บริษัท ที.เอ.ซี. คอนซูเมอร์ จำกัด (มหาชน) หรือ TACConsumer ที่ได้เซ็นสัญญาเป็นตัวแทนผู้ถือครองและดูแลในเรื่องลิขสิทธิ์การ์ตูนจากประเทศญี่ปุ่นโดยตรง ซึ่งครอบคลุมในประเทศต่างๆ อาทิ ประเทศไทย สิงคโปร์ มาเลเซีย กัมพูชา พม่า ลาว และ เวียดนาม โดยตัวการ์ตูนน่ารักๆ จากบริษัทนี้ก็มีอยู่อย่างมากมาย เช่น Rilakkuma, Mamegoma, Sentimental Circus, Monokuro Boo, Jinbesan เป็นต้น

วิธีเช็คลิขสิทธิ์การ์ตูนต้องทำยังไง?

ถ้าจะถามว่าวิธีเช็คลิขสิทธิ์การ์ตูนต้องทำอย่างไร? คำตอบง่ายๆ เลยคือ ตัวการ์ตูนทุกตัวมีลิขสิทธิ์เป็นของตัวเอง บางคาร์แรกเตอร์อาจจะเป็นบริษัทใหญ่ที่เป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ บางตัวการ์ตูนอาจจะถือครองลิขสิทธิ์โดยบุคคลทั่วไป ดังนั้นแล้วโปรดจำไว้เสมอว่าผลงานทุกชิ้น ตัวการ์ตูนทุกภาพ ล้วนแล้วแต่มีลิขสิทธิ์ และมีเจ้าของทั้งสิ้น

การ์ตูนไม่ติดลิขสิทธิ์มีอะไรบ้าง?

อาจเรียกได้ว่าตัวการ์ตูนที่ไม่มีลิขสิทธิ์หรือรูปการ์ตูนที่ไม่มีลิขสิทธิ์นั้นแทบจะเป็นเรื่องที่เป็นไปไม่ได้เลย นอกเสียจากว่าจะมีลายลักษณ์อักษรจากเจ้าของผลงานว่าการ์ตูนไม่ติดลิขสิทธิ์ และอนุญาตให้ผู้อื่นนำไปใช้งานในเชิงสร้างสรรค์หรือเชิงธุรกิจได้

อยากเป็นเจ้าของรูปการ์ตูนลิขสิทธิ์ต้องทำยังไง?

เพื่อลดความเสี่ยงในการถูกฟ้องร้อง หากคุณต้องการนำผลงานการ์ตูนที่ผู้อื่นวาดขึ้นไปใช้ในเชิงต่อยอดเพื่อการทำธุรกิจ จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องขออนุญาตเจ้าของผลงานเสียก่อน รวมถึงการร่างเอกสารที่เป็นลายลักษณ์อักษรที่ระบุเงื่อนไขการใช้งาน และประทับลายเซนต์จากทั้งสองฝ่าย หรือในกรณีที่เจ้าของผลงานแจกผลงานภาพวาดการ์ตูนให้ดาวน์โหลดไปใช้แบบฟรีๆ นั้น ผู้ใช้งานก็จำเป็นที่จะต้องอ่านเงื่อนไขก่อนว่าสามารถนำไปใช้ในเชิงพาณิชย์ได้หรือไม่? และถ้าไม่ได้มีระบุเงื่อนไขการใช้งาน ผู้ที่ต้องการนำการ์ตูนนั้นไปใช้ ก็จำเป็นที่จะต้องติดต่อเจ้าของผลงานโดยตรงเพื่อแจ้งให้ทราบ และเป็นการขออนุญาตก่อนที่จะนำคาแรกเตอร์นั้นๆ ไปใช้ในการทำธุรกิจ

ถ้าละเมิดลิขสิทธิ์การ์ตูนจะเป็นอย่างไร?

ในกรณีที่มีผู้ละเมิดลิขสิทธิ์นั้น แน่นอนว่าการกระทำจะต้องตามมาด้วยบทลงโทษทางด้านกฎหมาย ในกรณีที่มีการทำซ้ำหรือดัดแปลง เผยแพร่งานต่อสาธารณชน ซึ่งงานลิขสิทธิ์ของผู้อื่นโดยมิได้รับอนุญาต ซึ่งจะต้องโทษดังนี้

• กรณีทำซ้ำ ดัดแปลง หรือเผยแพร่ต่อสาธารณชนโดยไม่ได้รับอนุญาต มีโทษปรับตั้งแต่ 20,000 บาท ถึง 200,000 บาท
• กรณีทำเพื่อการค้า ต้องระวางโทษจำคุกตั้งแต่ 6 เดือนถึง 4 ปี หรือปรับตั้งแต่ 100,000 บาท ถึง 800,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
• ในบางกรณีผู้เสียหายที่เป็นเจ้าของผลงาน สามารถเรียกค่าเสียหายเพิ่มเติมได้

จากข้อมูลทั้งหมดอาจสรุปได้ว่าลิขสิทธิ์การ์ตูนนั้นก็คือทรัพย์สินทางปัญญาประเภทหนึ่ง ซึ่งกฎหมายการคุ้มครองนั้นจะมีผลทันทีที่ผลงานชิ้นนั้นๆ ถูกถ่ายทอดหรือเผยแพร่ต่อสาธารณะชน ดังนั้นหากต้องการที่นำตัวการ์ตูนลิขสิทธิ์ไปใช้ในเชิงธุรกิจการค้าหรือทำซ้ำเพื่อการจำหน่ายจ่ายแจกแล้วล่ะก็ จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องได้รับอนุญาตจากเจ้าของผลงานอย่างเป็นทางการ เพื่อเป็นหลักฐานที่ถูกต้อง และจะได้สามารถนำคาร์แรกเตอร์น่ารักๆ เหล่านั้นไปใช้ได้อย่างถูกต้องตามกฎหมายนั่นเอง